 |
| Gaziantep Kalesi |
Yuvarlak bir biçimde düzenlenmiş kalenin surları nın uzunluğu 1200 metredir. Duvarları büyük taşlarla örülmüş kalede 36 kule ve burç bulunmaktadır. Kulele rin dördü değişik dönemlerde farklı hükümdarlar tara fından yapılmıştır. Bugün kalenin içinde cami ve diğer yapıların kalıntıları vardır. Yeraltında büyük odalar ve çeşitli yönlere çıkan gizli geçitler bulunmaktadır. Kale nin dış surları restore edilmiştir.
Ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber bazı bö lümlerinin Hititler döneminde inşa edildiği sanılmakta dır. Kale ile ilgili söylenen efsanelerin birinde Ayni adında bir kızdan söz edilir. Kaleyi Ayni adındaki kız yaptırmaya başlar, parası yetmez. Ayni değerli yüzü ğünü satarak kalenin yapımını sürdürür. Kalenin yapı mı sırasında bir cenaze alayı görür. Bu törenden etki lenir. Yaşamın nasıl olsa sonu ölüm olacağını düşüne rek kaleyi yaptırmaktan vaz geçer. An cak başka bir kız tarafından kalenin yapımı tamamlanır. Bu nedenle kalenin adı Kale-i Fasus (yü zük) olarak anılır. 6. Yüzyılda Bizans imparatoru Jüs-tinyen zamanında büyük bir onarım gördüğü bilin mektedir. 1481 yılında Mısır Sultanı Kayıtbay zama
nında da onarımdan geçtiği bilinmektedir. Kalede yer alan kitabeden de anlaşıldığı üzere kale 1557′de Ka nuni Sultan Süleyman döneminde yeniden onarılmıştır.
DÜLÜK
Gaziantep’in 10 kilometre kuzeyinde bugünkü Dülük Köyü civarındadır. Roma döneminden kalma kaya ve yeraltı mezarları, anıt mezarlar ve çeşitli kalıntılar bulunmaktadır.
Dülük, Hititlerden Romalılara kadarki dönemde önemli bir din merkezidir. Hititlerin önemli tanrılarından Teşhup’un Baal Tapınağı Dülük’te bulunmaktadır. Burada yaşayan tüm toplumlar için de dinsel önemini sürdürmüştür. Bölgede yapılan kazılarda çeşitli dönemlere ait arkeolojik kalıntılar bulunmuş ve çalışmalar sürmektedir.
Ayrıca Cumhuriyet döneminde ağaçlandırma çalışmaları yapılan Dülük artık Dülük ormanları ismiyle de anılmakta ve burası halk tarafından piknik alanı olarak kullanılmaktadır.
YESEMEK (AÇIK HAVA HEYKEL ATÖLYESİ)
İslahiye ilçesinin Yesemek Köyü’nün güneydoğusun daki yamacın üzerinde bulunmaktadır. Bu bölgede bu gün üç yüzden fazla yontu taslağı bulunmaktadır. Bu taslaklar sfenks, aslan, dağ tanrıları, çeşitli yaratıklar ve mimari çalışmalardan oluşmaktadır.
Yesemek dünyanın bilinen ilk açık hava heykel atölyesidir. Hitit hükümdarı Suppilluma döneminde (MÖ. 1375 - 1 335) faaliyete geçtiği sanılmaktadır. Hitit devleti gücünü kaybedince atölye de kapanmıştır.
M.Ö. 9, yüzyıl da kurulan Geç Hitit Devleti dö neminde atölye yeniden faali yete geçer. M.Ö. 8. yüzyı lın sonlarında bölgenin Asurların eline geçmesinden sonra atölyedeki çalışmalar tümüyle durmuştur.
BELKIS (ZEUGMA)
Nizip ilçesine 10 kilometre uzaklıkta bulunan Fırat nehri kıyısındaki Belkıs Köyü sınırları içindedir. Fakat ne yazık ki bu çok değerli tarih hazinesi Birecik Barajı suları altında kalacaktır. Belkıs M.Ö. 1. yüzyılda Koma gene Krallığının dört büyük kentin den biridir. Belkıs’ta Helenistik, Bizans ve Roma dönemine ait birçok kalıntı bulunmuştur ve Gaziantep müzesinde sergilenmektedir.
RUMKALE
Yavuzeli ilçesinin Kasab köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Fırat nehri ile Merzimen Çayı’nın birleştiği sarp kayalardan kurulu bir tepenin üzerinde yer al maktadır.
Kale kullanılmayacak kadar harap ve bakımsız durumdadır. Kalenin sekiz burcu ve tek girişi vardır. Giriş yolu üzerinde 51 adet kule bulunur. Görkemli yapısının yanında yörenin doğal güzelliklerini yansıtması bakımından da önemlidir.
Antik dönemdeki adı Hromgla olan Rumkale; Asur, Med, Pers , Roma ve Arap egemenliği altında yaşamış önemli bir merkezdir. Ayrıca İsa’nın havarilerinden Yohenna’nın Roma döneminde burada yaşadığı, İn cil’in müsveddelerinin bir süre burada saklandığına inanılmaktadır. Bu nedenle Hıristiyanlar açısından kut sal bir yerdir. Haçlı Seferleri sırasında Haçlıların kurduğu Urfa kontluğunun bir garnizonu olmuş, 1292 yılında Müslüman topluluklar tarafından bu egemenliğe son verilmiştir.
TİLBAŞAR KALESİ
Oğuzeli ilçesinin Gündoğan Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Anadolu’nun sayılı büyük höyüklerin den olan Tilbaşar Kalesi’nden günümüze yıkılmış duvar kalıntıları ve toprağa karışmış surları kalmıştır.
Tarihi milattan önce 3000 yılına kadar uzanmak tadır. Tunç çağlarından beri yerleşim birimi olarak kullanılmaktadır. Haçlı seferleri sırasında çevresine hakimiyeti nedeniyle kale yeniden canlandırılmış, şehrin et rafına surlar çevrilmiştir.
Günümüzde yapılan arkeolojik kazılarda Tunç Çağı, Bizans, Eyyubi ve Haçlı dönemlerine ait kalıntılar ortaya çıkarılmıştır.
KARKAMIŞ
Karkamış ilçesinin Suriye sınırında olan bölgede bir antik kent bulunmaktadır. Karkamış harabelerinin bir bölümü Türkiye sınırlarında bir bölümü de Suriye sınırları içindedir. İç kale ve şehir ülkemiz sınırları içinde bulunmaktadır.
Bugün İç ve dış şehir surlarının, tapınak ve hilani evlerin kalıntıları bulunmaktadır. Geçmiş dönemlerde yapılan kazılarda çıkarılan birçok tarihi eser dünyanın önemli müzelerini süslemektedir.
Mezopotomya-Mısır-Anadolu arasında ulaşım yollarının kavşağında bulunması tarihin her döneminde Karkamış’ın önemli bir yerleşim merkezi olmasını sağlamıştır.
SAKÇAGÖZÜ
Gaziantep - Adana karayolu üzerindedir. Antik kent, Sakçagözü Köyü’nün üç kilometre kuzeyindedir. Bu antik kentin Geç Hitit döneminde önemli yerleşim merkezlerinden biri olduğu sanılmaktadır.
Yapılan kazılarda Hitit dönemine ait yapılar, kenti çevreleyen surlar, saray kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Burada bulunan çeşitli tarihi eserler ülkemizin önemli müzelerinde sergilenmektedir.
TİLMEN HÖYÜK
İslahiye ilçesi civarında eski bir yerleşim yeridir.
Tilmen Höyük’ün bulunduğu yerde MÖ. 3000 yıllarının sonlarına doğru büyük bir kentin bulunduğu sanılmaktadır. Yine Tilmen Höyük’ün Yahmad Kralığı’na bağlı bir prenslik olduğunu tarihçiler belirtmektedirler. Eski Mezopotamya, Suriye ve Anadolu kültürlerinden izlere rastlanmaktadır.
ZİNCİRLİ HÖYÜK
İslahiye’nin Zincirli Köyü’nde bulunan höyük Tunç çağından Romalılara kadar olan dönemde yerleşim merkezi olmuştur.
Yapılan kazılarda kent dokusunun daire biçiminde sağlam surlarla çevrili olduğu ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca tapınak ve saraylara ait çeşitli kalıntılar bulunmuştur.
Esenbek Harabeleri Halk arasında “Gavur Öreni” olarak da bilinmektedir. Küçük Kızıl Hisar Köyü’nden başlayarak genişleyen bir vadi biçiminde Gaziantep’in bütün güneyini kaplar.
Bu alanda bulunan Karapınar, Kahveli, Delikpınar, Gazgözpınarı ve Esenbek pınarı Romalılar tarafından yapılan kanallarla bölgeye getirilmiş suyun kaynaklarıdır. Esenbek kentinin bir deprem sonucu yıkıldığı sanılmaktadır.
24 metre yüksekliğindeki höyüğün kuzeydoğusunda 8 metre yüksekliğinde, merdivenle çıkılan kuleler vardır. Höyükte birçok antik kalıntı bulunmuştur.
Bedestenler
Bedesten eskiden alışveriş hayatının nabzının attığı, üstü kapalı içinde alışveriş yapılan, ince uzun, üstü kapalı çarşılardır. Eskiden sayıları beş iken günümüzde sağlam olarak ayakta kalıp ticari fonksiyonlarını devam ettiren bedestenler; Zincirli Bedesten, Hüseyin Paşa Bedesteni ile yan yana ve birbirine bitişik olarak yapılan Kemikli Bedestendir.
XVIII. yüzyılda Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan Zincirli Bedesten, halk arasında “ Kara Basamak Bedesteni” olarak bilinir ve günümüzde et hali olarak kullanılmaktadır. İçinde 80 dükkan bulunan bedestenin beş kapısı bulunmaktadır.Güney kapısındaki dört mısralık kitabenin yazarı kusiri’dir. Biri kuzeyden güneye,diğeri doğudan batıya uzanan ve birbiri ile kesişen iki bölümden meydana gelmektedir. Üstü kapalı ve tek katlı bir yapıdır. İçerisinde 80 işyeri vardır.Daha sonraları üzerine bir kat daha yapılarak Adliye olarak kullanılmışsa da 1957 yılındaki yangında bu bölüm tamamen yok olmuştur.
Kemikli Bedesten ise 19.yüzyılda (1865) Müftü Hacı Osman Efendi tarafından yaptırılmış olup, Her biri 15X60 ebadında olan iki bölümlü, dikdörtgen planlı ve kesme taştan yapılmış bir yapıdır.Temel kazıları sırasında kemik bulunduğu için adına halk tarafından Kemikli Bedesten denmiş ise de asıl adı Mecidiye Bedestenidir. Çatısı oval şekilde yapılmış olan bedestenin, doğu ve batı bölümlerinde ikişer girişi bulunmakta ve içerisinde 72 dükkan bulunmaktadır. Bedestenler inşa edildikleri zamanın mimari üslubunu göstermektedirler.
Bedestenler eskiden her gün dua ile açılır ve ticarete başlanırdı. Açılışta “Ey Rabbimiz, günümüzü aydın, pazarımızı hareketli, kazancımızı bereketli kıl. Kazancımıza haram katmadan, hileli mal satmadan, tembel tembel yatmaktan, aldatmaktan, aldanmaktan,hırstan, hileden, faiz kazançtan, şeytana ve nefsimize uymaktan, düşman şerrinden, kul hakkından, insanları ezmekten ve ezilmekten bizi koru.
Namerde muhtaç eyleme. Geçim sıkıntısı çektirme, çok verip azdırma, az verip bezdirme. Hastalarımıza şifa, dertlilerimize deva, borçlularımıza ihsan eyle Allahım.
Kaza ve belalardan bizleri koru. Ya Rabbi bizleri nimetine şükreden, gerektiği zaman sabreden, kanaatli, gönlü zengin kullarından eyle Allahım Amin.” Diye dua edilirdi.