atölyelerde, bütün gün veya boş zamanlarda ya da belli dönemlerde üretilen; geleneksel, bölgesel, fonksiyonel, estetik, artistik, sanatsal, dekoratif, dini, sosyal açıdan sembolik karakter taşıyan; el, el aleti veya mekanik araçların yardımıyla yapılan ürünler olarak tanımlanabilir.
Bu sanat dallarımız, geçmişle olan bağlarımızı perçinlediği gibi yarınlarımıza da şüphesiz köprü olacaktır.
Bugün ülkemizin çeşitli yörelerinde, genellikle usta-çırak ilişkisi ve eğitim yoluyla geçmişten günümüze ulaşan, yörelere özgü el sanatlarımızın bazı alanlarının devam ettiği, bazılarının ise yok olmaya yüz tuttuğu bilinen bir gerçektir. Gerek kullanılan malzeme, gerekse uygulanan tekniğe göre çeşitlilik gösteren el sanatlarımız farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Burada kullanılan hammaddeye göre el sanatlarını sınıflandırarak özetlemek gerekirse:
2.1. Hammaddesi Lif Olan El Sanatları
Halı, kilim, kumaş vb. dokumacılık, örgü işleri, keçe, çarpanalı dokumalar (kolan), oya, işleme vb.
El Dokuması Halı (Balıkesir-Sındırgı Fatma Kayıhan, 2006) |
Keçecilik (İzmir-Tire, Arif Cön, 2004) |
El Dokuma Örtü (Denizli, Ertan Yur, 2006) |
2.2. Hammaddesi Ağaç Olan El Sanatları
Oymacılık (yazma kalıpları, günlük kullanım eşyaları, mobilya vb.)
Ahşap Yazma Kalıbı ( Orijinal) |
Ağaç Baskı ile Desenlendirilen Örtü (Kastamonu, Cemil KIZILKAYA 2007) |
2.3. Hammaddesi Taş Olan El Sanatları
Süs taşları işlemeciliği (çeşitli takılar), kullanım eşyası ve aksesuar yapımı (tesbih, ağızlık vb.) mermer işlemeciliği
Lüle Taşı Pipo (Eskişehir, Hüseyin Savun, 1988) |
2.4.Hammaddesi Toprak Olan El Sanatları
-
2.5. Hammaddesi Maden Olan El Sanatları
Bakırcılık, altın-gümüş işlemeciliği vb.
2.6. Hammaddesi Deri ve Hayvansal Artıklar Olan El Sanatları
Giyim eşyaları yapımı, günlük kullanım eşyaları, ciltçilik, hayvan koşumu takımları, kürk ve post yapımı
Yemeni (Ahmet ÖZUSLU, 2009) |
Yemeni Ustası(Ahmet ÖZUSLU, 2009) |
2.7.Hammaddesi İnce Dallar, Saplar ve Ağaç Şeritler Olan El Sanatları
Sepet örücülüğü, hasırcılık vb.
Sepet örücülüğü |
Geleneksel el sanatları, bir ülkenin kültür seviyesinin aynasıdır ve o ülkenin kültürel kişiliğinin en canlı
belgelerini temsil etmektedir. Geleneksel Türk el sanatlarının, yüzyıllardır büyük çeşitlilik içinde insanlarımızın
duygularını, sanatsal beğenilerini aktarma aracı olduğu bilinmektedir. Bir kültür unsuru olan geleneksel el sanatları, toplumun yaşam seviyesini, zekâsını, üretildikleri dönemin özelliklerini diğer bir deyişle, toplumların tarihini yansıtmaktadır. Geçmişten günümüze ulaşabilen geleneksel el sanatları; toplumun yapısına göre oluşmuş, yöresel özellikler gösteren, etnografik değerler taşıyan, çoğu sanatsal boyutta ve işlevsel olan, halk tarafından üretilen, kullanılan, alınıp satılan, bugün üretimi gelir getirebilen ürünlerdir.
Bir yörenin, kuşaktan kuşağa aktarılmaya değer sosyal yaşam tarzlarının ve simgelerinin yanı sıra maddi kültür unsurlarının da taşınması gerekir. İnsanlarımıza her türlü ilim, teknoloji ve diğer bilgilerin verilmesinin yanı sıra kendi kültürüne ve tarihi geçmişine karşı saygılı, bilinçli ve koruyucu bir nesil yaratılması, onlara bu yönde gereken eğitimin verilmesi ile de sağlanabilmektedir.
Günümüzde Türkiye’nin hemen her ilinde ve ilçesinde bulunan Halk Eğitim Merkezleri’nde sürdürülen
geleneksel el sanatları programlarına ışık tutması beklenen bu çalışmanın eğitim faaliyetlerinde dikkate alınması, yörelerinde var olan veya üretimi azalan geleneksel el sanatlarının yaşatılması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması konularına ağırlık verilerek boş iş gücünün değerlendirilmesine katkıda bulunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının sağlanması önemli görülmektedir.
Halk eğitimi merkezlerinde ve alandan tespit edilen bilgiler doğrultusunda; geleneksel el sanatları ustaları, Türk Süsleme Sanatları ve halk eğitim merkezleri eğitim programları ile usta öğreticilerine ilişkin bilgiler, çizelgeler halinde alfabetik sıra dikkate alınarak aşağıda verilmiştir: